LUDZIE, KTÓRZY WPISALI SIĘ W HISTORIĘ PILCHOWIC

Hrabiowie Wengerscy:

- Pod koniec XVIII w. wybudowali pałac / dziś w tym miejscu stoi nowy budynek DPS /.

W latach 1857 – 1967 służył jako więzienie, od 1867 do 1922 r. mieściło się w nim Królewskie Katolickie Seminarium Nauczycielskie, a później Siostry Jadwiżki prowadziły

w nim Dom Sierot / do 1945 r./. W czasie drugiej wojny światowej jedno skrzydło przeznaczono na lazaret. Obiekt spalili żołnierze radzieccy w styczniu 1945 r.

- Za czasów Emanuela Wengerskego wybudowany został obecny kościół parafialny,

- Antoni Wengersky był wykonawcą testamentu Antoniego Welzela z Rybnika. Dzięki fun-dacji Antoniego Welzela powstał w Pilchowicach klasztor i szpital Braci Miłosierdzia. Hrabia pilotował budowę klasztoru do stycznia 1814 r. - kiedy zmarł. Klasztor i szpital odda- no do użytku 31 lipca 1814 r /.

Bracia Miłosierdzia / Bonifratrzy / 2.09.1800 r. rozpoczęli pracę na terenie Pilchowic. Służyli pomocą chorym nie tylko w szpitalu, ale i w okolicy. Pomagali ubogim. Prowadzili aptekę. Szpital pełnił również rolę hospicjum. Konwent został zlikwidowany w 1952 r. Państwo zabrało Bonifratrom klasztor i szpital. Trzech Bonifratrów jednak pozostało w Pil- chowicach. Ostatni z nich zmarł w 1984 r. / Bonifratrzy ponownie przyjechali do Pilchowic

w czerwcu 2001 r. i przebywali tu do grudnia 2002 r. /

Na wspomnienie zasłużyli: brat Saturnin Mogalla / dzięki jego kwestowaniu zakończono budowę szpitala / i Klemens Giesmann -,,pilchowicki doktor”.

Dr Hufschmied - ,,doskonały lekarz” – 40 lat przepracował w tutejszym szpitalu,

Dr Juliusz Roger – Królewski Radca Sanitarny, Książęcy Lekarz Dworu w Rudach, lekarz naczelny pilchowickiego szpitala i inicjator rozbudowy klasztoru o skrzydła boczne. Nie brał pensji. Przeznaczał ją na cele szpitalne. Zebranymi wśród znajomych pieniędzmi wspierał działalność szpitala.

W 1856 r. ofiarował 1000 talarów reńskich na tzw. ,,łóżko fundowane”. Do pierwszej wojny światowej stało ono w szpitalu i miało porcelanową tabliczkę z imieniem i nazwiskiem funda- tora.

Ks. Konstanty Augustyn Damrot – pedagog, poeta i publicysta. Od lutego 1968 r. do grud- nia 1970 r. uczył języka polskiego w pilchowickim Królewskim Katolickim Seminarium Nauczycielskim. W 1892 r. w 25 rocznicę święceń kapłańskich, przeszedł na emeryturę, zamieszkał w Pilchowicach / w klasztorze Bonifratrów /. Zmarł 5 marca 1895 r. Został pocho-

wany na przyklasztornym cmentarzu.

Księdza K. A. Damrota uważa się za ,,śląskiego wieszcza” i ,,wybitnego liryka” w litera- turze na Śląsku, u schyłku XIX w.

Teksty pisane po polsku wydawał pod pseudonimem – Czesław Lubiński. Napisał między innymi tomiki wierszy: ,,Wianek z Górnego Śląska” i ,,Z niwy Śląskiej” oraz prace historycznne: ,,Szkice z ziemi i historii Prus Królewskich” i ,,Dawne nazwy miejscowości Ślaska, ich geneza i znaczenie” / Die alteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung / – rozprawa udowadniająca przynależność Śląska do Polski w oparciu o analizę nazw miejscowości.

Dr Franciszek Moritz naczelny lekarz pilchowickiego szpitala / pracował tu przez 27 lat / Nazywany był ojcem biednych i dobroczyńcą klasztoru. Miejscowa ludność długo wspomina- ła jak rozdawał biednym żywność, ubrania, a nawet pieniądz. Kiedy pytano ile należy się za pomoc choremu często odpowiadał ,,już zapłacone”.

Był członkiem Rady Parafialnej i posłem do parlamentu z Górnego Śląska.

Dzięki jego staraniom została uruchomiona kolejka wąskotorowa, był też przy rozpoczęciu budowy naszej stacji kolejowej.

Z jego inicjatywy obsadzono drzewami ulice Pilchowic.

Zakupił teren pod nowy cmentarz. Połowę oddał do dyspozycji kościoła, drugą częścią miał dysponować szpital.

Wykupił teren pod ,,szpital dla kobiet”. / Marienstift wybudowano w 1911 r. /

Zmarł w 1904 r. i został pochowany na cmentarzu przy kościele.

Do końca II wojny światowej obecna ulica Strażaków nazywała się Moritzstr.

Dr Bartsch - od 1908 r. do końca II wojny światowej pracował w szpitalu i służył swą wiedzą lekarską okolicznym mieszkańcom.

Z powojennych dyrektorów / lekarzy naczelnych / pozwolę sobie wymienić: dr Bolesława Rutkowskiego, dr Grzeżółko, dr Gustawa Kochnowskiego, dr Józefa Wiśniewskiego,

dr Gerarda Rożka, dr Jerzego Czyża i dr Joannę Niestrój - Ostrowską / informacje o ich pracy znajdują się w książce ,,Pilchowice 1945 – 2005”/.

O innych lekarzach pracujących w naszym szpitalu nie wspominam, bo było ich bardzo wielu. Niektórzy pracowali również w naszym Ośrodku Zdrowia.

W Ośrodku Zdrowia pracowało również wielu lekarzy i wiele pielęgniarek.

Wspomnę tylko tych, którzy kierowali tą placówką: dr Iwańskiego, Jadwigę Kochnowską,

dr Gustawa Kochnowskiego, dr Helenę Magiera, dr Anielę Czarniak, dr Janusza Ko- siaka, Leszka Gembalę, oraz obecną kierownik dr Joannę Popiel – Popielec i dyrektora ZOZ-u dr Mirosława Klementowicza.

Przez wiele lat pomagały lekarzom pielęgniarki: Elżbieta Kowol, i Barbara Popluc.

Siostry Służebniczki NMP z opolskiego – SIOSTRY MARIANKI – prowadziły klasztor

i ,,SZPITAL DLA KOBIET” – Marienstift - przy ul. Rynek 27 / dziś siedziba GS /, od 1911 - do 1945 r.

Rosjanie w styczniu 1945 r. klasztor spalili. Siostry jeszcze przez kilka lat służyły pomocą chorym i osobom potrzebującym pomocy na terenie wsi i u siebie - w zabudowaniach obok spalonego klasztoru, aż zmuszono je do wyjazdu z Pilchowic - 1954 r.

SIOSTRY JADWIŻKI – prowadziły klasztor i ,,Dom Sierot”, szkołę i przedszkole oraz tzw. ,,Szkołę robót ręcznych” przy ul. Seminaryjnej / dziś Damrota /, w budynku po KK Seminarium Nauczycielskim / lata 1922 -1945 r. /. Przed nadejściem frontu opuściły z dzieć- mi Pilchowice.

Siostry Służebniczki NMP z Panewnik / Katowice / pracowały w szpitalu od 11.12.1951 do 31.12.2000 r. Poza pracą przy chorych opiekowały się kaplicą szpitalną i służyły pomocą chorym na terenie wsi. Do dziś przebywają w Panewnikach siostry, które pracowały w Pil- chowicach: s. Eufrozyna, s. Józefina, s. Sylwestra, s. Mirosława i s. Justyna.

Siostry ze Zgromadzenia Sióstr Córek Bożej Miłości przyjechały do Pilchowic w 1946 r. Do 1955 r. prowadziły Dom Dziecka. Później zorganizowały Zakład Specjalny dla Dzieci ,,Caritas” – od 1971 r. Dom Pomocy Społecznej. W 1994 r. przekazały DPS Kamilianom.

Zakon Posługujący Chorym oo. Kamilianów z siedzibą w Tarnowskich Górach

od 1994 do chwili obecnej zarządza DPS w Pilchowicach.

KSIĘŻA Parafii p.w. Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Pilchowicach.

Ks. Stanisław Siegmunt – proboszcz i dziekan tutejszej parafi / w latach 1794 – 1837 / oraz inspektor szkolny w powiatach: toszecko – gliwickim i bytomskim, inicjator otwarcia gimnazjum w Gliwicach. Bardzo leżała mu na sercu oświata prostego ludu.

Ks. Thomas Kubis – od 17.10.1895 r. do 1936 r. był proboszczem w Pilchowicach. Postarał się o nowy ołtarz Serca Jezusowgo, Maryjny i św. Franciszka, założył instalację elektryczną i wymalował kościół, założył nowy cmentarz. Przez wiele lat był inspektorem szkolnym dla szkół w Pilchowicach, Leboszowicach, Smolnicy, Wilczy Dolnej i Górnej, Szczygłowicach. Uczestniczył w projektowaniu i budowie ,,Szpitala dla kobiet” / Marienstif-tu /. Przyczynił się w dużej mierze do budowy szkoły na ,,bagnie” / ul. Szkolna – dziś Powstańców / i do elektryfikacji wsi. Kierował ,,Punktem grzybowym”, organizował wystawy grzybów i szkolenia zbierania grzybów. Był doradcą w Towarzystwie Sportowym, patronował Katolickiemu Towarzystwu Mężczyzn.

Ks. Jan Kolarczyk – był proboszczem w latach 1936 – 1965. Od 1961 r. radca duchowny

i dziekan.

Ks. Gerard Sobota – wikary od 1963 r. – po śmierci ks. J. Kolarczyka gospodarz tutejszej parafii do1966 r. Sprowadził z Poznania organy do naszego kościoła.

Ks. Aleksander Kozioł - proboszcz w latach 1966 – 1978. Wprowadził ogrzewanie i na-

głośnienie w kościele, rozpoczął wstawianie witraży. Doprowadził do pomalowania kościoła, postarał się o nowe dzwony.

Ks. Alfred Schleger - proboszcz od 1978 r. do chwili obecnej. Wyremontował plebanię, zmienił wystrój kościoła tzn. przebudował prezbiterium dostosowując je do nowej liturgii, zrobił nową posadzkę, wymienił ławki, 2 razy malował kościół. Zmienił obejście kościoła, wybudował kaplicę cmentarną. To tylko część prac wykonanych za Jego proboszczowania.

Działacze przedwojenni:

Anton Kleinert – nauczyciel, organista, fundator ołtarza Serca Jezusowego i balasek w na- szym kościele, na jego koszt wymalowano kościół, za zasługi dla klasztoru otrzymał tytuł Honorowego Członka Bractwa.

Karl Kaluza – 33 lata przepracował w tutejszej szkole, rektor szkoły, organista, szef gminy, poseł do sejmiku ziemskiego, współtwórca i szef OSP, w czasie I wojny światowej pełnił obowiązki pierwszego ogniomistrza.

Ferdynand Kleinert - absolwent pilchowickiego Seminarium Nauczycielskiego, rektor szko- ły, organista w kościele i klasztorze, zastępca przewodniczącego i skarbnik w Towarzystwie Śpiewaczym.

Josef Malkusch - nauczyciel, przewodniczący Towarzystwa Sportowego, pisarz gminy, ławnik, księgowy Kasy Pożyczkowej zastępca przewodniczącego Rady Kościelnej.

Alfons Mendel – rektor szkoły przy Domu Sierot, kierownik i chórmistrz w Towarzystwie Śpiewaczym, współorganizator koncertów i spektakli teatralnych.

Buffo - nauczyciel w Pilchowicach i Leboszowicach, drugi chórmistrz w Towarzystwie Śpie- waczym.

Kwasny, Grabowy i Juliusz Schwiese – nauczyciele, organizatorzy imprez sportowych, prowadzili Towarzystwo Łyżwiarskie.

Kynast – w Towarzystwie Śpiewaczym odpowiedzialny za organizację imprez środowisko- wych..

Paul Kuzia - właściciel młyna na Bierawce, członek władz gminy, Kasy Oszczędnościowo -Pożyczkowej i Rady Szkolnej, poseł do sejmiku ziemskiego.

Karl Olex - właściciel restauracji, zorganizował wiele imprez kulturalno – oświatowych / fes- tyny, wyświetlanie filmów, wystawianie spektakli teatralnych /.

Emil Gerlich - zastępca przewodniczącego Towarzystwa Śpiewaczego i trener – opiekun

w Towarzystwie Sportowym.

Zogrotzki - trener – opiekun w Towarzystwie Sportowym.

Przedstawiciele oświaty powojennej:

Kierownicy - Dyrektorzy Szkoły Podstawowej w Pilchowicach:

- Stanisław Podkula – pierwszy kierownik powojennej szkoły w Pilchowicach,

- Mieczysław Czechowski – doprowadził do wybudowania NOWEJ SZKOŁY i zagospoda- rowania terenu wokół niej, członek potem sekretarz i prezes Rady Nadzorczej GS, Radny Gromadzkiej Rady Narodowej i Radny Powiatowej Rady Narodowej.

- Maria Czechowska – długoletni z-ca kierownika szkoły, Dyrektor d.s. Zbiorczej Szkoły Gminnej w Pilchowicach, z jej inicjatywy i wg jej projektu pod koniec lat 60- tych przy szko- le powstał ogródek geograficzny,

- Barbara / Kalinowska / Okoń,

- Krystyna Terelak,

- Katarzyna Mazurek,

- Józefa Margiciok – inicjator i organizator wyjazdów dzieci z ubogich rodzin, na wakacje do Holandii, w ramach współpracy z Fundacją ,,Serce dla Polaków” w Nuenen. / Przez 15 lat

z wyjazdów do Holandii skorzystało ponad 200 dzieci./

- Agnieszka Lotkowska – organizator ,,Festynu dla Wioli”, z Barbarą Dwornik pilotuje akcję ,,Adopcja Serca” – stworzenie Rodziny Adopcyjnej dla Anatola Ganiraneza z Rwandy.

Gminni Dyrektorzy Szkoły Zbiorczej w Pilchowicach:

- Winfryd Ficoń,

- Zbigniew Dziuba / Dziubowiecki /,

- Maria Janczyk,

- Helena Kulig.

Nauczyciele powojennej Szkoły Podstawowej w Pilchowicach:

- Eufrozyna Łozinska – pracę nauczyciela rozpoczęła w 1937 r. W Pilchowicach pracowała od 1945 r. do 1987 r. W latach 1971 – 1987 prowadziła zajęcia w ,,Szkole Życia” przy pil-chowickim DPS.

- Aleksandra Julia Dobrowolska – przez wiele lat prowadziła bibliotekę szkolną i do- żywianie w świetlicy szkolnej.

- Krystyna Tomala i Barbara Okoń prowadziły chór szkolny znany w całym powiecie gliwickim.

- Anna Serafin – przez wiele lat prowadziła przyszkolne zespoły muzyczne.

- Elżbieta Łukaszyk – opiekun Spółdzielni Uczniowskiej, kierownik świetlicy szkolnej, przez wiele lat była higienistka szkolną.

- Tadeusz Basta - nauczyciel w-f, długoletni sekretarz LKS ,,Przełom” w Pilchowicach.

- Henryk Kowol – nauczyciel historii; długoletni opiekun Szkolnej Rady Młodzieżowej; przygotowywał uczniów do wielu, różnych konkursów. Jego podopieczni 9-krotnie byli finalistami Olimpiady Wiedzy o Województwie Katowickim i zajmowali wysokie pozycje,

a w 1977 r. zajęli II miejsce, w 1980 r. – I miejsce, 1987 r. - III miejsce.

Kierowniczki - Dyrektorki przedszkola: siostra Aniela Figiel, Siostra Adwenta Korcz, Elżbieta / Kaszek / Szulc, Pani Adamczyk, Janina / Szyja / Nowak, Krystyna Sirek, Teresa / Święcińska / Truszkowska, Bernadetta Kischka, Katarzyna Piwińska.

Dyrektor Gimnazjum w Pilchowicach - Elżbieta Pawliczek - inicjator współpracy ze szko- łą czeską w Petrkowicach.

Jan Drozd – długoletni kierownik poczty. Ciekawa jest kronika poczty, którą prowadził.

Ochotnicza Straż Pożarna w Pilchowicach:

- Józef Lenża – długoletni komendant i prezes OSP.

- Kazimierz Tułak - Gminny Komendant OSP, doprowadził do rozbudowy / budowy nowej / remizy strażackiej w Pilchowicach.

Ludowy Klub Sportowy:

Prezesi: Durda, Buchwald, Hubert Wiercioch, Norbert Griner, Andrzej Przytuła, Józef Górski, Andrzej Bindek, Zbigniew Kuśmierz.

Działacze LKS: Tadeusz Basta, Jan Strzelczyk, Paweł Fibic, Rajmund Kaleta, Ewa Kul- czyna, Hippe Jan, Wiktor Bonk, Andrzej Bogacki, Zbigniew Kasprzyk, Andrzej Ka- miński, Alfred Olek, Bogusław Jania, Ginter Adamski, Henryk Kulik, Gerard Ogier- mann – syn, Hubert Kionka, Ireneusz Bogdański.

Gminna Spółdzielnia ,,Samopomoc Chłopska”:

Prezesi:

- Stanisław Fliegel - pierwszy prezes GS ,,SCh” w Pilchowicach,

- Janina Frodyma,

- Urszula Koczy.

Działacze:

- Franciszek Mosiądz – kierownik pierwszego sklepu geesowskiego w Pilchowicach, wice-

prezes GS w latach 1962 – 1966, kierownik baru potem restauracji ,,USTRONIE” w Pilcho-

wicach,

- Gerda Bujok, Lidia Baron, Mieczysław Czechowski, Stanisław Jurkowski, Gerard

Ogiermann, Aniela Roszczyk i wielu innych.

Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna ,, Przełom”:

Prezesi:

- Józef Gleń – przewodniczący Gromadzkiej Rady Narodowej, współzałożyciel RSP i jej pre- zes w latach 1958 - 1973, inicjator budowy ,,NOWEJ BAZY” przy ul. Gliwickiej,

- Jerzy Słuszniak,

- Józef Zygor,

- Joachim Pańczyk,

- Jerzy Pacia.

Sołtysi: Konrad Wilim, / ?…/ Renata Nowak, Marian Popluc /organizator wakacyjnych wyjazdów dzieci do Rycerski /, Paweł Fibic.

Naczelnik i pierwszy Wójt Gminy Pilchowice: Henryk Bruniewski.

Obecny Wójt Gminy Pilchowice: Wilhelm Krywalski.

Materiały zebrała i opracowała Aleksandra Czechowska - Gąbka

Pilchowice 2005 r.